Bezwarunkowe – Wykształcone najwcześniej i kluczowe dla jednostki. Są kwintesencją tego, czego pacjent doświadczył jako dziecko, kiedy nie miał wpływu na zdarzenia.

Warunkowe – Wykształcone później. Powstają jako próba zdjęcia z siebie ciężaru schematów bezwarunkowych.

Schematy warunkowe/wtórne to: podporządkowanie, samopoświęcenie, poszukiwanie akceptacji i uznania, zahamowanie emocjonalne, nadmierne wymagania. Pozostałe z osiemnastu nieadaptacyjnych schematów to schematy bezwarunkowe (pierwotne).

Przykłady:

Nadmierne Wymagania (wtórny) jako reakcja na Wadliwość (pierwotny)

„Jeśli stanę się doskonała, będę godna miłości”

Podporządkowanie się (wtórny) – Opuszczenie (pierwotny)

„Jeśli zrobię wszystko, o co prosi mnie X i nie będę się złościć, to X mnie nie opuści”

Samopoświęcenie (wtórny) – Wadliwość (pierwotny)
„Jeśli zaspokoję wszystkie potrzeby X, to X zaakceptuje mnie, pomimo moich wad”